Tağut Kavramının İslâm Düşüncesindeki Yeri
Tağut (طاغوت), İslâmî literatürde derin anlamlar içeren ve üzerinde önemle durulan bir terimdir. Kur’ân-ı Kerîm’de sekiz farklı âyette geçen bu kavram, genel olarak “Allah’ın hükümlerine karşı gelen, insanları hak yoldan saptıran her türlü bâtıl otorite, sistem ve put” şeklinde tanımlanır. Bu makalede, tağutun lügat ve ıstılahî manaları, Kur’ân ve Sünnet’teki yeri, tarihî arka planı, İslâm âlimlerinin yorumları ve modern dünyadaki tezahürleri detaylı bir şekilde incelenecektir.
1. Tağut Kelimesinin Etimolojisi ve Semantik Çerçevesi
1.1. Köken Bilgisi
Arapça “ṭāġūt” (طاغوت) kelimesi, “ṭağā” (طغى) fiilinden türemiştir. Bu fiil, “haddini aşmak, azmak, zulmetmek, isyan etmek” gibi anlamlara gelir. Kelimenin çoğulu “ṭavâğît” (طواغيت) şeklindedir.
1.2. Kur’ân’daki Kullanımı
Kur’ân-ı Kerîm’de tağut, genellikle şu bağlamlarda zikredilir:
-
Allah’ın hükümlerine alternatif olarak ortaya çıkan bâtıl otoriteler.
-
İnsanları hak yoldan saptıran putlar, ideolojiler ve sistemler.
-
Zalim liderler ve onların dayattığı adaletsiz düzenler.
1.3. Istılahî Tanım
İslâm âlimleri tağutu şu şekilde tanımlamıştır:
-
İbn Kayyim el-Cevziyye: “Allah’ın dışında ibadet edilen her şey ve O’nun hükümlerine karşı gelen her otorite.”
-
İmam Şâtıbî: “İnsanları Allah’a kulluktan uzaklaştıran ve bâtıl yollara sevk eden her türlü sistem.”
-
Muhammed bin Abdülvehhâb: “Allah’ın indirdiği hükümlerle hükmetmeyen ve insanları kendisine itaate zorlayan her güç.”
2. Kur’ân-ı Kerîm’de Tağut Kavramı
Tağut, Kur’ân’da sekiz yerde geçer ve her biri farklı bir perspektif sunar:
2.1. Bakara Sûresi 256. Âyet: “Lâ İkrâhe Fîd-Dîn” ve Tağutun Reddi
“Dinde zorlama yoktur. Artık hak ile bâtıl birbirinden ayrılmıştır. Kim tâğutu inkâr edip Allah’a iman ederse, kopmayan sağlam bir kulpa yapışmış olur…”
Bu âyet, tağutun reddedilmesini imanın bir gereği olarak vurgular.
2.2. Nisâ Sûresi 60. Âyet: Tağuta Muhakeme Olma Yasağı
“Sana indirilene ve senden önce indirilene inandıklarını iddia edenleri görmüyor musun? Onlar, tâğuta muhakeme olmak istiyorlar…”
Bu âyet, mü’minlerin Allah’ın hükümleri dışında bir otoriteye başvurmasını yasaklar.
2.3. Diğer Âyetlerde Tağut
-
Nahl 36: “Andolsun ki biz, ‘Allah’a kulluk edin ve tâğuttan kaçının’ diye her ümmete bir peygamber gönderdik.”
-
Zümer 17: “Tâğuta kulluk etmekten kaçınanlar için müjde vardır.”
3. Hadislerde Tağut Kavramı
Peygamber Efendimiz (s.a.v.) tağut kavramını şu hadislerle açıklamıştır:
3.1. Buhârî ve Müslim’de Geçen Hadis
“Kim ‘Lâ ilâhe illallah’ der ve tâğutu inkâr ederse, onun malı ve kanı haram olur.”
Bu hadis, tağutu reddetmenin imanın bir gereği olduğunu gösterir.
3.2. İbn Mâce’deki Rivayet
“Ümmetim hakkında en çok korktuğum şey, tâğutlara itaat etmeleridir.”
Bu hadis, Müslümanların bâtıl otoritelere boyun eğmesinin tehlikesine dikkat çeker.
4. İslâm Âlimlerinin Tağut Yorumları
4.1. Selef Âlimlerinin Görüşleri
-
İbn Teymiyye: “Tağut, Allah’ın hükümlerine karşı çıkan ve kendisine itaat edilmesini isteyen her varlıktır.”
-
İbn Kesîr: “Firavun, Nemrut ve Ebu Cehil gibi zâlimler, tâğutun somut örnekleridir.”
4.2. Tasavvufî Yorum
-
İmam Gazâlî: “Tağut, nefsin hevâsına uyarak Allah’ın sınırlarını aşmaktır.”
-
Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî: “Kişinin kendi benliğini ilâhlaştırması en büyük tâğuttur.”
4.3. Çağdaş İslâm Düşünürleri
-
Seyyid Kutub: “Modern tâğutlar, kapitalizm ve komünizm gibi beşerî ideolojilerdir.”
-
Ali Şeriatî: “Sömürgeci güçler ve onların işbirlikçileri günümüzün tâğutlarıdır.”
5. Tarihte Tağut Olarak Nitelendirilen Şahsiyetler
5.1. Firavun
Kur’ân’da en çok zikredilen tâğut figürüdür. Kendisini ilâh ilan etmiş ve Hz. Mûsâ’ya zulmetmiştir.
5.2. Nemrut
Hz. İbrâhim’i ateşe atarak Allah’a meydan okumuştur.
5.3. Ebu Cehil ve Ebu Leheb
Peygamberimiz (s.a.v.)’e karşı çıkan ve müşrikleri kışkırtan liderlerdir.
6. Günümüzde Tağut Kavramının Tezahürleri
6.1. Seküler-Laik Sistemler
Allah’ın hükümlerini reddeden ve insan yapımı kanunlarla yönetilen rejimler.
6.2. Küresel Kapitalizm ve Faiz Sistemi
Ekonomik sömürüye dayanan ve adaletsizliği besleyen sistemler.
6.3. Putlaştırılan Lider Kültleri
Bazı toplumlarda siyasi liderlerin ilâhlaştırılması.
6.4. Medya ve Kültür Endüstrisi
İnsanları hak yoldan uzaklaştıran propaganda araçları.
7. Tağuttan Uzak Durmanın Yolları
-
Kur’ân ve Sünnet’e Sımsıkı Sarılmak
-
Bâtıl Otoritelere İtaat Etmemek
-
Zulme Karşı Direnmek ve Adaleti Savunmak
-
Nefis Muhasebesi Yaparak Hevâdan Sakınmak
Tağut Kavramının Günümüzdeki Önemi
Tağut, sadece tarihî bir kavram değil, her dönemde farklı şekillerde ortaya çıkan bir tehlikedir. Müslümanların tağutu tanıması ve ondan uzak durması, imanlarının bir gereğidir. Bu kavramın doğru anlaşılması, hem ferdî hem de içtimaî hayatta İslâmî bir bilinç oluşturmak için elzemdir.
Bu çalışma, tağut kavramını teolojik, tarihî ve güncel boyutlarıyla ele alan kapsamlı bir incelemedir. Daha derin araştırma yapmak isteyenler şu kaynaklara başvurabilir:
-
Tefsir Kitapları: İbn Kesîr, Taberî, Kurtubî
-
Hadis Külliyatı: Buhârî, Müslim, İbn Mâce
-
Fıkıh Eserleri: İbn Teymiyye’nin “El-İman”ı, Muhammed bin Abdülvehhâb’ın “Kitâbu’t-Tevhîd”i
-
Çağdaş Eserler: Seyyid Kutub’un “Fî Zılâli’l-Kur’ân”ı, Ali Şeriatî’nin “Tevhîd” kitabı
