5434 sayılı Kanun kapsamında olanlardan bazı kadro görev unvanlarında bulunanlar için emekli aylıklarından ayrı olarak makam tazminatı ödenir, ancak bu ödemeyi emeklilikte alabilmek için bazı şartların tamamlanması gerekir.
Makam Tazminatı:
657 sayılı Kanuna ekli IV sayılı Makam Tazminatı cetvelinde gösterilmiştir. Burada memurların unvanlarına, bazılarında unvan ve kadro derecelerine göre belirlenmiştir. Ek gösterge gibi kendi teşkilat kanunlarında 15/1/2012 tarihinden önce farklı olarak belirlemiş olan kurumlar da bulunmaktadır. (666 sayılı KHK hükümleri gereği bu belirleme 15/1/2012 tarihinden sonra yapılamamaktadır)
Makam tazminatı ödemesi özellikle 5434 kapsamında olan ve makam tazminatlı görevlerde en az 2 yıl bulunanlar için önemli olmaktadır. Bu ödemeler emekli aylıklarından ayrı olarak yapılan bir ödeme şeklidir.
Emeklilikte makam tazminatı ödenmesini düzenleyen hüküm 5434 sayılı Kanun ek madde 68 hükmünde bulunur. Bu hükme göre, makam tazminatı ile yüksek hakimlik tazminatı ödenmesini gerektiren görevlerde toplam 2 yıl bulunduktan sonra emekliye ayrılanlara makam veya yüksek hakimlik ve temsil veya görev tazminatları bulundukları en üst görevleri esas alınarak ödenmektedir. Ayrıca, bu hüküm gereği, makam tazminatlı bir görevini yapmakta iken vefat edenlerin dul ve yetimlerine de oranları üzerinden ödenmekte ve 2 yıl görev yapmış olma şartı aranmamaktadır.
Temsil Tazminatı:
7000 ve daha yukarı göstergeli makam tazminatı verilen görevlerde bulunanlara verilen tutardır. Makam tazminatını alamayan memurlara temsil tazminatı yapılmaz.
Görev Tazminatı:
7000 göstergeden daha düşük göstergeli makam tazminatı verilen görevlerde bulunanlara verilen tutardır. Makam tazminatını alamayan memurlara temsil tazminatı yapılmaz.
Ödeme şekli; Makam tazminatı gösterge rakamı x Güncel memur maaş katsayısı şeklindedir.
Örnek: Daire Başkanı için makam tazminatı göstergesi 2000 dir. 8000 gösterge rakamı da görev tazminatıdır. Toplam 10000 gösterge rakamı x Güncel memur maaş katsayısı olan 1,012556 = 10.125,56 TL. Yani, ek göstergesi aynı olan ve makam tazminatı olmayan bir görevde bulunanların emekli aylıkları 10.125,56 TL. daha az olacaktır (Şube Müdürü, Şef, Mühendis, Doktor vs. gibi)
Bu tutar emekli aylığından ayrı olarak ödenen tutar olmakta ve emekli aylığı alındığı sürece ödenmekte, vefat halinde ise hak sahiplerine aylık bağlama oranlarında yansıtılmaktadır.
5510 kapsamında memur olanlar için emekli aylıklarından ayrı şekliyle ödeme şekli bulunmamaktadır.
Makam tazminatı ve temsil veya görev tazminatı alınabilmesi koşulları;
Bu koşullar yukarıda belirttiğimiz 5434 sayılı Kanun Ek Madde 68 hükmünde bulunur. Bu hüküm gereği makam tazminatlı görevde bulunanların emekli olduktan sonra makam ve temsil veya görev tazminatı alabilmeleri için mutlaka bu görevlerini en az 2 yıl süre ile yapmış olmaları gerekir. 2 yıldan 1 gün bile eksik olursa bu tazminatlardan yararlanamazlar.
2 yıl görev yapma şartının istisna durumları da bulunmaktadır:
Genel kural 5434 sayılı Kanun ek madde 68 hükmünde yer almış olduğundan, bu madde dışında bulunan istisna durumların mutlaka yasal bir düzenleme ile yapılması gerekir.
Örnek : 5434 sayılı Kanun Geçici Madde 208 hükmü, “Bu Kanunun yürürlük tarihinden önce görevleri sona ermiş olanlar için Kanunun ek 68 inci maddesinde söz konusu edilen makam tazminatı, yüksek hakimlik tazminatı ile temsil tazminatı ödenmesinde iki yıllık görev süresini doldurma şartı aranmaz. Ancak bu hüküm 92 nci madde kapsamına girenler hakkında uygulanmaz.”
926 sayılı Kanun ek geçici madde 69 hükmü, “(V) sayılı Makam Tazminatı Cetvelinde yazılı rütbe ve görevlerde bulunup da, bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten önce emekli olanlar ile bunların dul ve yetimlerine makam tazminatı ödenmesinde, iki yıllık görev süresini doldurma şartı aranmaz. Ancak, bu hükmün söz konusu emekliler ile bunların dul ve yetimlerine uygulanmasında, bu Kanunun yürürlük tarihinden önceki süreler için herhangi bir ödeme yapılmaz.”
Hükümleri gibi.
Ayrıca, istisna olarak 5434 sayılı Kanun ek madde 68 hükmünde yer aldığı üzere, makam tazminatlı bir görevde iken vefat eden memurun dul ve yetimlerine aylık bağlanmasında bu tutarlar da ekleniyor.
Yaş haddi nedeniyle 2 yıl tamamlanmazsa makam tazminatı ödenir mi?
5434 sayılı Kanun Madde 40 hükmü gereği azami çalışabilecekleri yaş haddini dolduran ve bu nedenle resen yaş haddi nedeniyle (genel olarak 65 yaşını dolduranlar) emekli olanlarda 2 yıl şartı yine aranır, dolayısıyla makam tazminatlı bir göreve atanan ve bu görevini tamamlamadan yaş haddi nedeniyle zorunlu emekli olan kişi makam tazminatından yararlanamaz.
Makam, temsil veya görev tazminatları emekli ikramiyesine dahil edilir mi:
Memurların emekli ikramiyeleri SGK. primlerine esas matrahlar üzerinden hesaplandığından ve makam, temsil veya görev tazminatları bu matrahlara dahil unsurlar olmadığından emekli ikramiyesinde dikkate alınmaz.
Makam Tazminatı ödemesinde aranılan 2 yıl süre nasıl hesaplanır?
Göreve başladıkları tarih ve bu görevlerinden nakil dolayısıyla ayrılmış olanlara da ayrıldıkları tarihin günü gününe,
Ancak, emeklilik nedeniyle ayrılanların hesabında ise peşin ödenen görev aylıkları kişilerden tekrar istenmeyeceği ve bu süre emeklilik hizmet süresine sayıldığı için bu sürenin tamamının dikkate alınması gerektiğini, belirtebiliriz. Örnek: Ayın 15 inde görev maaşını alan bir kişi o ayın 17 sinde yaş haddine uğruyor veya kendi isteğiyle emekli oluyor diyelim. Bu kininin hizmeti takip edin ayın 14 üne kadar olan süreyi kapsadığı için makam tazminatı süresinin de takip eden ayın 14 üne kadar alınması gerekmektedir.
Sonuç değerlendirmemiz:
Hali hazırda yürürlükte olan makam tazminatı ödenmesine yönelik hükümlerde özel olarak YAŞ HADDİNDEN emeklilik zorunlu bir emeklilik olsa da makam tazminatının ve diğer tazminatların emekli aylıklarına yansıtılabilmesi için mutlaka yaş haddinden önce makam tazminatlı görevlerde en az 2 yıl çalışılmış olması gerekir. Yoksa emeklilikte makam tazminatından yararlanılamaz.
Örnek olarak; 63 yaşında bir memur (Şef, uzman, Şube Müdürü, Mühendis, Doktor, Öğretmen, Müşavir vb. gibi) 65 yaşını 21 ay sonra dolduracaksa ve bu yaşlar arasında Daire Başkanı, Genel Müdür Yardımcısı vb. gibi üst unvanlara bir atama gerçekleşmişse, bu memur 65 yaş haddinden emekli olacağından emeklilikte makam tazminatını alamayacaktır, kazanacağı durum sadece yüksek ek gösterge olacaktır. Zira, yaş haddinden emeklilikte yüksek ek göstergeden yararlanmayı düzenleyen 5434 sayılı Kanun Ek Madde 73 hükmü gereği yaş haddinden emeklilikte en az 6 ay görev yapma şartı istisna olarak belirlenmiştir.
NOT: Değerlendirmelerimiz, sadece 5434’e tabi memurlar içindir. 5510 a tabi memurlarda bu koşullar bulunmaz. 5510’a tabi memurların aylıkları içerisinde bu tazminatlardan Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirilen prime esas kazançlar içinde yer alır ve emekli aylıkları bu kazançlar da dahil edilerek yapılır. 5434’e tabi memurlarda olduğu gibi ayrıca aylıklarla birlikte bir ödeme yapılmaz.
Makam Tazminatı hakkında kısa genel değerlendirmemiz:
5434 sayıl Kanun Ek Madde 68 hükmüne işlenmiş olan, ancak uygulama imkanı bulunmayan “Makam veya yüksek hakimlik tazminatı ödenmesini gerektiren görevlerde toplam en az iki yıl bulunmadan veya bu görevlerde hiç bulunmadan emekliye ayrılanlara ise, en az altı ay süreyle bulundukları en üst görevleri için belirlenen görev tazminatı veya hizmet yılları itibarıyla belirlenen görev tazminatından yüksek olanı ödenir.” hükmünün hayata geçirilmesinin veya benzeri yeni bir düzenlemenin yapılmasının günümüz şartlarında uygun olacağını değerlendirmekteyiz.
“5434’e tabi memurlar ile 5510’a tabi memurların emekli aylığı hesabındaki farklılıklar” başlığı altında yapmış olduğumuz değerlendirmelerimiz için,
